O primeiro paso foi do Reino Unido, logo de aprobar o pasado mes de febreiro unha técnica de reprodución asistida baseada na utilización do ADN de tres persoas (con óvulos de dúas mulleres e o esperma dun home) para evitar que ningún bebé naza con enfermidades transmisibles, sobre todo aquelas incurables como o síndrome X fráxil, unha enfermidade xenética rara.
Agora, un equipo de científicos españois liderados por Juan Carlos Izpisúa dende o Instituto Salk en La Jolla en California (EEUU) descubriu un modo alternativo para non ter que utilizar ADN de tres persoas co obxecto de eliminar as enfermidades mitocondriais (aquelas que se transmiten unicamente por vía materna e que o conforman unhas 150 patoloxías tremendamente devastadoras para o organismo). A nova técnica elimina os xenes alterados directamente no embrión ou incluso no propio óvulo antes de ser fecundado.
Esta edición xenética borra o debate ético que si apuntaba á técnica de reprodución asistida do Reino Unido polo feito de contar con ADN de alguén máis que non fosen os futuros pais. Pero, a pesar de eliminar este debate ético en concreto, abre un novo: a posibilidade de poñer en práctica o “ADN á carta”. Esta demostración confirmada de que se pode cambiar o material xenético dunha persoa non so nos levaría a correxir ou erradicar enfermidades transmisibles, senón que poderíamos conseguir que os bebés fosen máis altos, que tivesen os ollos azuis, que fosen máis intelixentes…co risco asociado que isto conleva.
Neste caso concreto os científicos non editaron o ADN nuclear; unicamente se borrou selectivamente o ADN mitocondrial mutado tanto en óvulos como en embrións de ratos, descubrindo que unha vez nacidas as crías, todas elas naceron ben. Como opera a técnica? Esta funciona como se se tratase dunhas tesoiras moleculares, empregando nucleasas que detectan o ADN alterado e que o cortan. O corte non elimina todas as copias mutadas, pero si as suficientes para asegurar unha descendencia sá.
Este descubrimento en medicina, que polo momento foi probado con éxito en ratos (o seguinte paso será probalo en seres humanos), foi publicado na revista Cell. A súa posta en práctica en humanos podería previr, antes de nacer, enfermidades hereditarias como o cáncer, a diabete ou as enfermidades neurodexenerativas.
Ás células humanas están formadas por un núcleo, onde reside algo máis do 99,8% do ADN, e un citoplasma que alberga unha serie de orgánulos, entre os que se atopan as mitocondrias portadoras de algo menos do 0,2% do ADN celular. É neste último onde se dan ás veces unha serie de cambios ou mutacións que se transmiten por vía materna e que poden derivar nunha enfermidade mitocondrial. Este tipo de patoloxías afectan a un de cada 5.000 nenos, aínda que se estima que unha de cada 200 mulleres podería ser portadora.
As enfermidades mitocondriais son devastadoras, pois danan o que se denomina a central enerxética da célula, é dicir, a mitocondria. Se esta non funciona ben, os órganos que máis enerxía necesitan, como o corazón, os músculos ou o cerebro, deterióranse de forma irreversible. Por iso, a maioría dos afectados morre no seu primeiro ano de vida. Non hai ningunha cura para estos pacientes. A única solución parcial ven dunha técnica, aprobada recentemente no Reino Unido, que consiste en utilizar a unha doante para lograr un embrión sen estas mutacións. Trátase de manipular o óvulo (fecundado ou non) dunha muller portadora deste problema. Ao óvulo da futura nai extráeselle o seu núcleo que se coloca no óvulo da donante ao que previamente se lle extraeu tamén o seu núcleo e que por tanto solo contén a súa envoltura (citoplasma).
Con isto, conséguese que o embrión porte o 99,8% do material xenético dos pais e un 0,2% do ADN presente no citoplasma da donante, cuxas mitocondrias non presentan alteracións. Por iso, esta técnica foi bautizada como a creadora de embrións de tres pais. Sen embargo, non está exenta de riscos. O primeiro ven pola excesiva manipulación celular que require e que só uns poucos laboratorios están o suficientemente preparados para facer. A segunda limitación é que, ao combinar ADN de distinta orixe, pode dar lugar a problemas nun futuro. Por último, está o debate ético moitos opóñense a incluír a unha segunda muller no proceso da concepción e o feito de que a técnica se poida facer cun óvulo fecundado que logo se tira é rexeitado por certos sectores da sociedade.
]